İVİYANA-SNmedia.at/"Vatandaşlık geliri" ve "evrensel gelir" de bu uygulama için kullanılan diğer isimler arasında.
Bugüne kadar herkese vatandaşlık maaşı veren bir ülke olmadı. Fakat çeşitli ülkelerde pilot projeler deneniyor.
'Sosyal yardım sistemi gözden geçirilecek'
KAYNAK, GETTY IMAGESTürkiye'de son günlerde vatandaşlık maaşına dair yetkililerden bir açıklama yapılmadı.
Konuyu ilk olarak 19 Kasım'da haberleştiren Türkiye gazetesi, 30 Ekim'de yayımlananCumhurbaşkanlığı'nın 2026 programına referans vererek önümüzdeki yıl vatandaşlık maaşı için bir pilot proje başlatılacağını yazdı.
Pilot projeye dair herhangi bir bilginin olmadığı programda şu ifadeler yer alıyor:
sonu
"Sosyal yardım sistemi gözden geçirilecek, işgücüne katılıma mani olmayacak şekilde bütünleşik bir yapıda, aile odaklı ve fert başına asgari bir geliri garanti edecek şekilde yeniden kurgulanacaktır."
Önceki programlarda da vardı
Fakat bu, vatandaşlık gelirinin önümüzdeki yıl başlayacağı anlamına gelmiyor. Zira aynı ifadeler Cumhurbaşkanlığı'nın 2025 ve 2024 programında da vardı fakat bu konuda bir gelişme olmadı.
Üç programda da bu politika için atılacak adımlar "mevzuat, teknik altyapı, analiz ve raporlama çalışmalarıyla" sınırlı tutuldu.
Bu projenin sorumlusu ise Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olarak belirlendi.
Bu konuda bugüne kadar yürütülen ve önümüzdeki süreçte yapılacak çalışmaları öğrenmek için bakanlıkla iletişime geçtik fakat haber yayımlanana kadar bir yanıt alamadık.
"Aile Bazlı Vatandaşlık Maaşı", 2023'te iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) seçim vaatlerinden biriydi.
AKP beyannamede "Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemini hayata geçirerek Aile Bazlı Vatandaşlık Maaşı uygulamasını başlatacağız" sözü vermişti.
İktidar partisine göre bu uygulama gelirden en az pay alan nüfusun gelirdeki payını "hakkaniyete uygun şekilde" yükseltecek ve böylece gelir dağılımı iyileştirilecek.
Uzmanlar ne diyor?
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü'nden Prof. Aziz Çelik ise toplumda artan yoksullukla mücadele etmek için iktidarın böyle bir yönteme yönelmiş olabileceğini söylüyor.
Prof. Çelik benzer önerinin 2006'da da gündeme geldiğini, ayrı ayrı yapılan tüm sosyal yardım ödemelerinin birleştirilerek bu şekilde bir programa çevrilmesinin düşünüldüğünü fakat bundan vazgeçildiğini hatırlatıyor.
Kriterler asgari ücret, açlık sınırı ve yoksulluk sınırı
KAYNAK, DAVIDF / GETTY
Hükümetten son dönemde bu konuda bir açıklama yapılmadı.
BBC Türkçe'ye konuşan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü'nden Doç. Dr. Emel Memiş "Hane kompozisyonları son derece çeşitlidir; kişi başına düşen gelir mi esas alınacak, yıllık mı aylık mı ölçüm yapılacak, düzenli mi düzensiz mi nasıl bir ödeme şekli olacak, eşdeğer hane halkı büyüklüğü yöntemi kullanılacak mı tüm bu sorular yanıtsız kalıyor" diyor.
Bu konudaki son somut açıklama, 2023'teki genel seçim öncesi bu vaat hakkında konuşan dönemin AKP Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş'tan gelmişti.
Kurtulmuş her hanenin en az asgari ücret seviyesinde bir geliri olmasını temin etmek istediklerini, gelir asgari ücretin altındaysa üstünü tamamlayacaklarını söylemişti.
Günümüzde asgari ücret brüt 26 bin, net 22 bin 104 TL.
Hane başına düşmesi hedeflenen asgari gelire dair bugüne kadar bir açıklama yapılmasa da bunun belirlenmesine yardımcı olabilecek çeşitli kriterler var.
Bunlar arasında asgari ücret, açlık sınırı ve yoksulluk sınırı da yer alıyor.
Prof. Aziz Çelik, asgari ücretin makul bir şekilde saptanması durumunda bunun asgari ücrete endekslenmesinin en doğrusu olduğunu söylüyor.
2024'te asgari ücret net 17 bin TL'ydi. Bu da yıllık 204 bin TL'lik bir gelire denk geliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) haneleri en düşük gelirliden en yüksek gelirliye kadar yüzde 5'lik dilimlere bölüp ortalama gelirlerini paylaşıyor.
TÜİK verilerine göre 2024'te Türkiye'de 26,6 milyon hane vardı ve bunların yaklaşık yüzde 35'ine, asgari ücretten daha az gelir girdi.
Bunları asgari ücrete tamamlamak için hane başına yıllık ne kadar ödeme yapılması gerektiğini aşağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz.
