VİYANA - SNmedia.at/ 2022 yılında Avrupa Birliği’nde 1,1 milyondan fazla ölüm, daha iyi sağlık sistemleri ve daha etkili halk sağlığı müdahaleleriyle önlenebilir durumdaydı.
Hastalıklar ve tıbbi durumlar nedeniyle gerçekleşen bu ölümler, uygun önleme ya da tedavi yöntemleriyle engellenebilirdi. Bu sayı, AB vatandaşları arasındaki tüm ölümlerin beşte birinden fazlasına denk geliyor.
OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü - Organisation for Economic Co-operation and Development) ile AB’nin Health at a Glance (Bir Bakışta Sağlık): Europe 2024 raporuna göre, önlenebilir ölümler halk sağlığı politikalarının ve bakım kalitesi ve hizmetlere erişim gibi sağlık sistemlerinin etkinliğini gösteren önemli göstergeler arasında yer alıyor.
Avrupa genelinde önlenebilir ölüm oranları büyük farklılıklar gösteriyor. Uzmanlar; sağlık harcamalarının düzeyi ile sigara ve alkol tüketimi gibi önlenebilir risk faktörlerinin yaygınlığını bu farkları etkileyen başlıca unsurlar arasında gösteriyor.
1. Önlenebilir ölümler (preventable deaths): Geniş anlamda halk sağlığı müdahaleleriyle engellenebilecek ölüm nedenlerini kapsıyor. Bu gruba akciğer kanseri, iskemik kalp hastalıkları, COVID-19, alkolle ilişkili ölümler, inme, kazalar, KOAH, intihar ve diğer nedenler dahil edilebilir.
2. Tedavi edilebilir ölümler (treatable deaths): Kaliteli sağlık hizmetleriyle önlenebilecek ölüm nedenlerini ifade eder. Bu kategoriye iskemik kalp hastalıkları, kolorektal kanser, meme kanseri, inme, zatürre, hipertansiyon, diyabet ve diğer nedenler girer.
Eurostat verilerine göre, 2022 yılında 75 yaş altındaki bireylerde toplam 1,11 milyon önlenebilir ölüm kaydedildi. Ülkeleri karşılaştırmak için 75 yaş altı nüfus başına 100 bin kişi için yaşa göre standartlaştırılmış ölüm oranı kullanılıyor.
AB’de önlenebilir mortalite oranı 2022’de, İsveç’te 100 bin kişide 169, Letonya’da 543 olarak ölçüldü. AB ortalaması ise 100 bin kişide 258 ölüm oldu.
Doğu ile Batı/Kuzey Avrupa arasında büyük fark
Doğu ve Baltık Avrupa ülkeleri, en yüksek önlenebilir ölüm oranlarını bildirdi. Letonya, Romanya, Macaristan, Litvanya ve Bulgaristan, 100 bin kişide 470’in üzerinde ölümle listenin başında yer aldı.
Bu ülkeleri, oranları daha düşük olsa da hâlâ 390’ın üzerinde ölüm kaydeden Sırbistan, Slovakya ve Estonya izledi.
Buna karşılık Batı ve Kuzey Avrupa ülkelerinde önlenebilir ölüm oranları çok daha düşük. İsviçre, İsveç, Norveç, Hollanda ve Fransa, 100 bin kişide 200’ün altında seyreden oranlarla öne çıkıyor.
Orta ve Güney Avrupa ülkeleri ise genellikle orta seviyede önlenebilir ölüm oranları bildirdi. Hırvatistan, Polonya, Türkiye, Yunanistan, Çekya ve İtalya, çoğunlukla 100 bin kişide 200–300 ölüm aralığında yer aldı.
Almanya, AB ortalamasının altında kalsa da, 100 bin kişide 249 ölümle AB’nin büyük ekonomileri arasında en yüksek önlenebilir ölüm oranına sahip ülke oldu.
Ölümlerin üçte ikisi önlenebilir, üçte biri tedavi edilebilir
AB’de 2022’de kaydedilen 1,11 milyon önlenebilir ölümün yüzde 65’i (725 bin 624) önlenebilir, yüzde 35’i (386.709) ise tedavi edilebilir kategoride yer aldı. Bu da AB genelinde her 100 bin kişide 168 önlenebilir ve 98 tedavi edilebilir ölüm anlamına geliyor.
İki tür önlenebilir ölüm arasında güçlü bir pozitif ilişki bulunuyor: Önlenebilir ölüm oranı yüksek olan ülkelerde, tedavi edilebilir ölüm oranı da genellikle yüksek seyrediyor. Bu durum, toplam önlenebilir ölüm oranlarına doğal olarak yansıyor.
