VİYANA - SNmedia.at/NASA yetkilileri, Mars’taki Perseverance keşif aracının Kızıl Gezegen’de topladığı sıra dışı bir örnekle ilgili yeni bir bulguyu bugün (10 Eylül) açıklayacağını duyurmuştu.
Duyuru, Mars’ta yaşam bulunup bulunmadığına dair yıllardır merak edilen soruyu yeniden gündeme taşıdı. Sosyal medyada ve basında yer alan bir dizi iddiada uzay ajansının yaşam bulgusu açıklayacağı öne sürüldü.
NASA’nın internet sitesinden canlı yayınladığı basın toplantısı Türkiye saatiyle 18.00’de başladı. Ekip yayın sırasında görseller de paylaştı.
Uzay ajansının vekil yöneticisi Sean Duffy, basın toplantısında, "Bu, Mars'ta bulduğumuz en net yaşam belirtisi olabilir" dedi.
NASA NE BULDU?
Geçen yıl Perseverance, Mars’taki Jezero Krateri’nde bulunan "Bright Angel" (Parıldayan Melek) adlı eski bir göl yatağını incelerken “leopar benekleri” ve “haşhaş tanelerine" benzeyen sıra dışı işaretlere sahip bir kaya keşfetti. Dünya’da bu işaretler genellikle mikroskobik canlıların yıllar önceki etkinliklerinin habercisi kabul ediliyor.
Milimetre boyutunda koyu renkli dairelerden oluşan leopar benekleri ve daha küçük koyu noktalar halindeki haşhaş taneleri, "Cheyava Şelalesi" adı verilen kayaçta bulundu. Bu işaretler, kalsiyum sülfat tabakaları arasında sıkışmış durumda. Kalsiyum sülfat ise genellikle suyun varlığında oluşan bir mineral, yani yaşam için gerekli koşullardan biri.
Bugün ise NASA, yeni bulgular açıkladı. Bunlar, Cheyava Şelalesi'nden alınan ve “Sapphire Canyon” (Safir Kanyon) diye adlandırılan bir kaya örneğiyle birlikte “Masonic Temple” adlı bir diğer örnekten elde edilen bulgular.
ÖRNEKLER NE SÖYLÜYOR?
NASA'nın açıklamasına göre Safir Kanyon adlı kayada ve “Masonic Temple” adlı bir diğer örnekte, kil bakımından zengin kayalar içinde kimyasal olarak indirgenmiş (bir kimyasal türün genellikle elektron kazanarak oksidasyon sayısını azalttığı bir yarı tepkime) demir fosfat ve demir sülfür minerallerine ait yeşilimsi noktalar bulundu.
Dünya’da hem leopar benekleri hem de haşhaş taneleri mikrobiyal yaşamla ilişkilendiriliyor. Çünkü bu tür canlıların enerji üretmek için kullandıkları indirgeme–yükseltgenme (redoks) reaksiyonları, elektron kazanmış indirgenmiş halde demir ve kükürt birikintileri bırakıyor.
Milimetre boyutlarındaki leopar benekleri, etrafı siyah halkalarla çevrili küçük kabarcıklardan oluşuyor. Perseverance’ın araçlarıyla yapılan analizler, bu halkaların demir ve fosfat içerdiğini ortaya koyuyor. Dünya’da bu tür maddeler, genellikle mikropların yönlendirdiği kimyasal süreçlerin ürünü oluyor.
Queensland Teknoloji Üniversitesi’nden astrobiyolog ve Perseverance bilim ekibi üyesi David Flannery, Space'e yaptığı açıklamada, “Bu benekler büyük bir sürpriz” dedi.
“Dünya’da kayalardaki bu tür özellikler genellikle yer altındaki mikrobiyal yaşamın fosilleşmiş izleriyle ilişkilidir.”
YAŞAMIN VARLIĞI KESİN Mİ?
Ancak bu bulgular Mars'ta mikrobiyal yaşamın keşfine dair kesin kanıtlar anlamına gelmiyor.
Zira Cheyava Şelalesi'ndeki işaretler ya mikroplar tarafından ya da çok yüksek sıcaklıklarda gerçekleşen, yaşamla ilgisiz başka reaksiyonlarla oluşmuş olabilir.
Ancak Perseverance’ın araçlarıyla yapılan analizler, bu izlerin gerçekten indirgenmiş mineraller içerdiğini ortaya koydu. Bu da ilk açıklamanın daha olası olduğu anlamına geliyor.
Toplantıda konuşan Teksas A&M Üniversitesi astrobiyoloğu Dr. Michael Tice, "Dünya'daki organizmaların enerji üretmek için yararlandığı kimyasal döngüye dair kanıtlar gösterdiler" dedi:
"Daha da yakından baktığımızda, Mars'taki erken yaşamla açıklanması kolay, ancak yalnızca jeolojik süreçlerle açıklanması çok zor şeyler gördük."
Yine de araştırmacılar, Mars’ta yaşamın var olduğunu kesin olarak kanıtlamış değiller.
“MARS’TA YAŞAMIN VARLIĞINA DAİR EN GÜÇLÜ İŞARETLERDEN BİRİ”
Çarşamba günü NASA'nın duyurduğu ve Nature dergisinde yayınlanan yeni araştırma makalesinin başyazarı Joel Hurowitz, merakla beklenen bu bulguların “şimdiye kadar Mars’ta yaşamın varlığına dair en güçlü işaretlerden biri” olduğunu söyledi.
Washington Post'a konuşan Hurowitz, bu kayaları Perseverance’ın 2021’de Mars’a inişinden bu yana “astrobiolojik açıdan en heyecan verici örnekler” olarak nitelendirdi:
“Bu örnek, biyolojik kökenli olabilecek bir işaret, yani potansiyel bir biyoişaret içeriyor. Topladığımız diğer örnekler için bunu söyleyemeyiz.”
SAFİR KANYON’UN ÖNEMİ: “KANITLARIN BULUNDUĞU TEK YER”
NASA’nın resmi basın bülteni, keşif hakkında merak uyandıracak şekilde sınırlı bilgi vermişti. Açıklamada, söz konusu örneğin Temmuz 2024’te Jezero Krateri’nden toplandığı aktarılıyor.
Perseverance, Şubat 2021’den bu yana Mars’ın bu bölgesini inceliyor. NASA, Jezero Krateri’nin bir zamanlar yaşam barındırmış olabileceğini düşünüyor.
Safir Kanyon, isminin çağrışımının aksine bir yer şekli değil, Mars’ta Perseverance tarafından toplanmış tek bir kaya örneği. NASA, topladığı her örneğe özel isimler veriyor.
Bu örneğin, “Neretva Vallis” adlı eski bir nehir vadisinden geldiği ve bu vadinin de çok uzun zaman önce Jezero Krateri’ne akan sular tarafından şekillendiği düşünülüyor.
NASA, Safir Kanyon’un daha önce “Cheyava Şelalesi” adlı başka bir damarlı kayadan çıkarıldığını bildirmişti. Cheyava Şelalesi, yüzeyindeki haşhaş tohumu benzeri noktalar ve leopar desenleri ile dikkat çekiyor. Ancak en önemlisi, NASA’ya göre burası şu ana kadar Mars’ta yaşamla ilişkili olabilecek kimyasal reaksiyonların ve organik moleküllerin kanıtlarına rastlanan tek nokta.
ÖRNEKLER DÜNYA’YA GELECEK Mİ?
Cheyava Şelalesi ve yeni örnekler üzerinde Mars yüzeyinde yapılabilecek analizlerin sınırına ulaşılmış durumda. Artık bu örneklerin Dünya’ya getirilip daha detaylı incelenmesi gerekiyor.
Safir Kanyon, Perseverance’ın topladığı örnekler arasında 25’inci sırada yer alıyor. NASA, bu örnekleri bir gün Dünya’ya getirmeyi planlıyor. Ancak Mars Örnek Getirme Programı (MSR), bütçe kısıtlamaları, karmaşık fırlatma planı ve siyasi önceliklerdeki değişiklikler nedeniyle belirsizlik içinde.
Başkan Donald Trump'ın 2026 Mali Yılı bütçe planı kapsamında program, "bütçeyi aşırı derecede aştığı" gerekçesiyle eleştirilmişti. Ayrıca, kurumun bilim bütçesini yüzde 47 oranında azaltması çağrısında bulunulmuştu.
Şimdilik Perseverance, Mars’ta topladığı örnekleri kendisi analiz edip sadece bulgularını Dünya’daki araştırmacılara iletebiliyor. Keşif aracı, doğrudan yaşam tespit edemiyor. Bunun yerine, milyarlarca yıl önce yaşama en uygun olduğu düşünülen yerlerden toplanan örnekleri tutmak için kayaları ve tüpleri delmek üzere bir matkapla çalışıyor.
DEV KADRO BASININ ÖNÜNDE
Geçen yıl Curiosity uzay aracı da bir kayayı parçalayarak Mars'ta saf kükürt ortaya çıkarmıştı. Perseverance da yüzeyinde dağılmış beyaz kayalar tespit ederek merak uyandırmıştı. NASA tüm bu keşifleri basın bültenleriyle açıklamıştı. Uzay aracının bu kez gazetecilerin önünde geniş bir kadroyla basın açıklaması yapması merakı iyice körükledi.
Uzay meraklıları uzun süredir, "Safir Kanyon" kayasında biyolojik imzalar, yani bir zamanlar gezegende var olmuş mikrobiyal yaşamın belirtilerinin bulunduğuna inanıyordu.
Basın açıklamasına katılan isimler arasında NASA’nın Vekil Yöneticisi Sean Duffy, Bilim Misyon Direktörlüğü Başkanı Nicky Fox ve Mars projelerinde görev alan üst düzey bilim insanı Lindsay Hays da yer aldı.
