İngiltere ve Galler'de su hizmetlerini düzenleyen Ofwat'a göre, uzunluğu 400 bin kilometreden fazla olan su tesisatından günde ortalama 3 milyar litre su sızıyor. Bilim insanlarının geliştirdiği minyatür robotların su borularındaki arızaları denetleyerek sızıntıları önleyebileceği düşünülüyor.
Bilim insanlarına göre su borularının robotların yardımı olmadan bakımı "imkansız".
İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda'dan oluşan Birleşik Krallık'ta, su ve atık su yönetimi özel şirketler tarafından yapılıyor.
Ülkede su endüstrisini temsil eden Water UK'den BBC'ye yapılan açıklamada, "Özel boru içi kameralar, uydu görüntüleme teknolojileri, termal İHA'lar, ileri sondajlar ve yapay zeka gibi en son teknolojiler kullanılarak su sızıntılarını önlemeye çalışıyoruz" denildi.
Robot devriyeler
Şirketlerin gözle görülen su sızıntılarını durdurmak konusunda bir sorunu yok ancak kritik olan gözle görülmeyen çatlakları bulmak.
İngiltere'deki su şirketleri, gözle görülmeyen çatlakları büyük bir sızıntıya yol açmadan önce onarmak için borulara enjekte edilebilen sızdırmazlık malzemeleri gibi "kazı gerektirmeyen" yöntemleri test ediyor.
Bazı bilim insanlarına göre sızıntı önlemede devrim yaratacak teknoloji minyatür robotlar olacak.
Bazı şirketler, erişilemeyen boruları incelemek için hâlihazırda uzaktan kontrol edilen robotlar kullanıyor. Ancak bugün boru hatlarının büyük bir bölümüne kazı yapmadan erişilemiyor.
İşte bu noktada çok daha küçük, yapay zekayla güçlendirilen makineler devreye giriyor.
Yeni nesil yeraltı robotik boru devriyeleri, Sheffield Üniversitesi'ndeki Entegre İnşaat ve Altyapı Araştırma Merkezi'nde (ICAIR) test ediliyor.
Pipebot adı verilen robotlar, kameralarla etrafı gören ve her türlü arazide hareket edebilen minyatür, mobil robotlar. Borularda devriye gezerek çatlakları ve zayıflıkları sızıntıya dönüşmeden önce bulmak için su endüstrisi ile işbirliği içinde geliştiriliyorlar.
Prof. Kirill Horoshenkov, "Şirketler şu anda arızalara onlar oluşmadan önce değil, oluştuktan sonra yanıt veriyor. Arızalar oluşmadan önce sürekli olarak veri toplayabilmek için robotlara ihtiyacımız var" diyor.
Horoshenkov oyuncak araba büyüklüğündeki robotu elinde tutarak, "Borunun uzunluğu boyunca hareket ediyorlar, fotoğraf çekiyorlar ve boruyu dinlemek için mikrofonları var. Boruda bir arızanın olup olmayacağına karar vermek için tasarlandılar" diye de ekliyor.
Leeds Üniversitesi'nden yapay zeka uzmanı Prof. Netta Cohen ise minyatür robotlarla ilgili en büyük zorluğun "onlarla iletişim kurmak" olduğunu söylüyor:
"Yeraltında GPS yok. Bu yüzden birbirleriyle kısa mesafelerde ses ya da kablosuz internet aracılığıyla iletişim kuracaklar."
Prof. Cohen ve meslektaşları, daha büyük bir "ana" robotun bir grup minyatür robotu taşıdığı ve konuşlandırdığı bir sistem geliştiriyorlar.
Cohen, sistemin çalışma şeklini şöyle anlatıyor:
"Bu küçük robotları daha küçük borulara bırakacak ve işleri bittiğinde toplayacağız. Kilometrelerce uzunluktaki borularda çalışmak için bu robotlara ihtiyacımız olacak."
Sheffield'deki altyapı araştırma merkezindeki şeffaf borular
ICAIR ekibi, minyatür obotların 5 yıl içinde borularda "devriye gezeceğine" inanıyor.
Ancak o zamana kadar bir sızıntı olduğunda su şirketleri; gaz, elektrik, kablosuz internet ve kanalizasyon borularının adeta bir labirent oluşturduğu bölgeyi kazmak zorunda olacak.
İngiltere'de su yönetiminde ne tür sorunlar var?
Su hatlarının uzunluğu İngiltere ve Galler'de 350 bin kilometre, Birleşik Krallık genelinde ise 483 bin kilometreyi buluyor.
Enerji tasarrufu alanında çalışan Energy Saving Trust'a göre Birleşik Krallık'ta bir hane günde ortalama 350 litre su kullanıyor.
Geçen yaz yaşanan kuraklık, ülkede su sızıntılarını tekrar gündeme getirdi.
Ofwat'a göre şirketler gerek sızıntıları gerek kirliliği önlemek için yeterince yatırım yapmayarak "müşterilerini ve çevreyi yüz üstü bıraktı".
Water UK ise BBC'ye yaptığı açıklamada, iddiaları reddetti:
"Birleşik Krallık'ta su sızıntıları son 30 yılın en düşük düzeyinde...Ancak şirketler milyarlarca litrelik su sızıntısını araştırıyor."
Hükümetin 2050 yılına kadar kaybedilen su miktarını yarıya indirme taahhüdünde bulunmuştu.
Sızıntılarla birlikte kirlilik de önemli bir sorun.
2021-2022'de İngiltere ve Galler'deki su kaynaklarında kirlilik vakaları arttı ve yalnızca dört şirket kanalizasyon taşkınlarının azaltılması için gerekli önlemleri aldı.
Muhalefetteki Liberal Demokrat Parti'ye göre İngiltere'de su şirketi yöneticilerine 2020'den bu yana yaklaşık 27 milyon sterlin ikramiye ödendi.
Ofwat ise Kasım ayında su şirketlerine kirlilik nedeniyle yaklaşık 132 milyon sterlin ceza kesti ve şirketlerden "hizmet eksikliği" nedeniyle müşterilerine fatura ücretlerinden yaklaşık 17 milyon sterlini iade etmelerini istedi.
Ofwat İcra Kurulu Başkanı David Black, "Bazı şirketler için düşük performans norm haline geldi. Bu böyle devam edemez" diyor.
