16-17 Mayıs günlerinde İzlanda’nın başkenti Reykjavik’te düzenlenen Avrupa Konseyi liderler zirvesinde, ağırlıklı olarak Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etme amacıyla 24 Şubat 2022’de başlattığı savaş ve onun etkileri ele alındı.
Liderlerin üzerinde anlaştığı en önemli belgelerden biri “Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’ya Saldırmasının Neden Olduğu Zararların Kayıt Altına Alınması Anlaşması" oldu. Zirve sonunda yayımlanan Reykjavik Deklarasyonu’nda, Avrupa Konseyi’nin kurduğu bu mekanizmanın gelecekte kurulacak kapsamlı tazminat mekanizmasının ilk bileşeni olacağı kaydedildi.
Aynı zamanda, Avrupa Konseyi’nin kurduğu kayıt mekanizmasının uluslararası toplumun, Rusya Federasyonu’na savaş tazminatı ödetmek amacıyla kuracağı ve içinde hasar komisyonu ve tazminat fonu gibi birimlerin de olacağı ayrı mekanizmalarla da işbirliği içinde olacağı vurgulandı.
Merkezi Hollanda’nın Lahey kentinde olacak olan mekanizma, Rusya Federasyonu’nun savaşı başlattığı 24 Şubat 2022’den bu yana gerçek ve tüzel kişiler ile Ukrayna Devleti’nin gördüğü hasarı, ölüm ve yaralanmaları kayıt altına alacak.
Türkiye imza atmadı
Avrupa Konseyi’nden yapılan yazılı açıklamada, mekanizmaya 46 üye ülkeden 41’inin imza attığı açıklandı. Türkiye ile birlikte Azerbaycan, Macaristan ve Sırbistan ile Bulgaristan da imza atmayan ülkeler arasında. Ancak Konsey, Bulgaristan’ın mekanizmaya katılmaya niyetini ifade ettiğini açıkladı.
Mekanizmaya Avrupa Konseyi’ne üye olmayan ABD, Kanada, ve Japonya da katıldı. Avrupa Birliği de mekanizmaya katılımını açıkladı.
14 Mayıs seçimleri nedeniyle İzlanda’daki zirvede Türkiye’yi Dışişleri Bakan Yardımcısı ve AB Başkanı Büyükelçi Mehmet Kemal Bozay temsil etti. Türkiye, Avrupa Konseyi’nin kurduğu kayıt mekanizmasına katılmama kararına ilişkin herhangi bir açıklama yapmadı.
Türkiye BM dışındaki yaptırımlara katılmıyor
Türkiye, BM Güvenlik Konseyi dışında alınan yaptırımlar kararlarına ilkesel olarak katılmıyor. Bu tutumunu İran ve Rusya için uzun süredir devam ettiren Türkiye, Ukrayna savaşı sonrasında ABD ve Avrupa Birliği’nin yaptırımlarına katılmayacağını açıklamıştı.
Bunun yanı sıra Türkiye, Avrupa Konseyi gibi kendisinin de üye olduğu uluslararası kuruluşların Rusya’ya karşı attığı adımlara da katılmıyor. Rusya ile özel ilişkisi olduğunu, özellikle enerji alanındaki bağımlılığını anımsatan Türkiye, hem Ukrayna hem de Rusya ile diyalog kurabilen ender ülkeler arasında olduğunu kaydediyor.
Türkiye, yaptırımlara uymasa da ABD ve AB yaptırımlarının kendisi üzerinden delinmesine müsaade etmediğini belirterek Batı’dan gelen eleştirilere yanıt veriyor.
Türkiye, 24 Şubat’ta Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını “savaş durumu” olarak tanımlamış ve bu kapsamda Montreux Boğazlar Sözleşmesi uyarınca İstanbul ve Çanakkale boğazlarından savaş gemisi geçişine izin vermeme kararı almıştı. Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ve siyasi egemenliğine saygı duyulması gerektiğini açıklayıp Rusya’nın “haksız saldırısını” durdurma çağrısı yapan Türkiye, uluslararası toplumun Moskova’ya yönelik yaptırım kararlarına katılmamıştı.
Bu süreçte Rusya ile Ukrayna arasında arabuluculuk girişimleri yapan Türkiye, BM ile birlikte Temmuz 2022’de başlatılan tahıl koridoru girişiminin mimarları arasında yer aldı. 18 Mayıs’ta sona ermesi beklenen girişim, Türkiye’nin girişimi sonucunda iki aylık bir süre için daha uzatıldı.
Kaynak: BBC Turkçe
